თბილისი

ისტორიული ჩანაწერების მიხედვით, კაცობრიობამ არაერთი ზამთარი გადაიტანა, რომელიც „უბრალოდ ცივ სეზონს“ ბევრად აღემატებოდა.ქვემოთ წარმოგიდგენთ ხუთ გლობალურად ყველაზე ცივ ზამთარს, რომლებიც დედამიწის ისტორიაში აღინიშნება როგორც გამორჩეულად მკაცრი კლიმატური მოვლენები.

ზამთარი 1708–1709: „დიდი ყინვა“ ევროპაში

ეს პერიოდი ცნობილია როგორც Great Frost — ევროპაში ბოლო ათასწლეულის ერთ-ერთი ყველაზე ცივი ზამთარი.

ტემპერატურა: ევროპის დიდ ნაწილში ტემპერატურა -20 °C-მდე ეცემოდა კვირების განმავლობაში.

მოვლენები: მდინარე ტემზა მთლიანად გაიყინა, საფრანგეთში ღვინის მარანები გაიყინა მიწის ქვეშაც კი.

შედეგი: მოსავლის განადგურებამ გამოიწვია შიმშილი — მხოლოდ საფრანგეთში დაახლოებით 600 000 ადამიანი დაიღუპა სიცივისა და შიმშილისგან.

მეცნიერული ახსნა: სავარაუდოდ, ვულკანური ამოფრქვევების შედეგად ატმოსფეროში გამოტყორცნილი ნაწილაკები მზის სხივებს ბლოკავდნენ, რამაც ტემპერატურა მკვეთრად დაიწია.

1816 – წელი ზაფხულის გარეშე

მხოლოდ ერთი ზამთარი კი არა, მთელი წელი, რომელიც ზამთრად იქცა.

მიზეზი: 1815 წელს ინდონეზიაში თამბორას ვულკანის ამოფრქვევამ ატმოსფეროში იმდენი ნაცარი და გოგირდი აიტანა, რომ მზის სხივები მნიშვნელოვნად შესუსტდა.

შედეგი: 1816 წლის ზაფხულში ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში თოვლი ივლისშიც კი მოდიოდა. მოსავლები განადგურდა, სურსათის დეფიციტმა გამოიწვია შიმშილი და სოციალური არეულობები.

საინტერესო ფაქტი: სწორედ ამ ცივი, ბნელ ზაფხულში დაწერა მერიუ შელიმ რომანი „ფრანკენშტეინი“, შვეიცარიაში გაყინული ტბის ნაპირზე.

1946–1947 – ომისშემდგომი სიცივე ევროპაში

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ გამოფიტული ევროპა შეხვდა ერთ-ერთ ყველაზე მკაცრ ზამთარს მე-20 საუკუნეში.

ტემპერატურა: იანვარში ტემპერატურა მრავალ ქვეყანაში -20 °C-ს ჩამოსცდა, მდინარეები გაიყინა, და ნახშირის დეფიციტის გამო მილიონობით ოჯახი გათბობის გარეშე დარჩა.

გავლენა: ბრიტანეთში გაყინული იყო თითქმის ყველა მიწისქვეშა მილსადენი; გერმანიაში საკვები და საწვავი კატასტროფულად აკლდა.

პოლიტიკური შედეგი: ამან ნაწილობრივ დააჩქარა მარშალის გეგმის ამოქმედება — დასავლეთის ეკონომიკური დახმარება ევროპისთვის.

1962–1963 – „დიდი ყინვა“ ბრიტანეთსა და ჩრდილოეთ ევროპაში

დრო: დეკემბერი 1962 – მარტი 1963.

მოვლენები: ბრიტანეთში ტემპერატურა ორჯერ დაეცა -19 °C-მდე, ტემზა კვლავ გაიყინა — პირველად 150 წლის შემდეგ.

გავლენა: ელექტროენერგიის და წყლის სისტემები თითქმის გაჩერდა, ტრანსპორტი პარალიზებული იყო.

მეცნიერული ახსნა: ხანგრძლივმა ანტიციკლონურმა სისტემამ ჩაკეტა ატლანტიკური თბილი ჰაერის ნაკადი და ევროპაზე პოლარული ცივი ჰაერი ჩამოიტანა.

1993–1994 – ზამთარი ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში

რეგიონები: ჩრდილოეთ ამერიკა, ევროპა, აზია.

მოვლენები: იანვარში ჩრდილოეთ ამერიკის ნაწილში ტემპერატურა დაეცა -40 °C-მდე, ხოლო ევროპაში დაფიქსირდა ერთდროულად თოვლისა და ყინვის კომბინაცია, რაც ენერგეტიკულ კრიზისად იქცა.

საინტერესო ფაქტი: აშშ-ში ამ პერიოდში დაფიქსირდა ელექტროენერგიის მოხმარების აბსოლუტური რეკორდი და ერთ-ერთი ყველაზე მასშტაბური თოვლქვეშ დარჩენილი ქალაქი — ბოსტონი.

მეცნიერული შეფასება: ძლიერმა არქტიკულმა ცირკულაციამ (Polar Vortex) გამოიწვია ატმოსფერული დინებების რღვევა, რის შედეგადაც ცივი ჰაერი პოლუსიდან სამხრეთისკენ გადმოიჭრა.

ამ ისტორიულ ზამთრებს ერთი საერთო თვისება ჰქონდათ — ადამიანები მათთან შედარებით უძლურები იყვნენ. თამბორას ვულკანური ამოფრქვევა, ატმოსფერული ციკლონები, პოლარული დინებების რღვევა — ეს ყველაფერი გვახსენებს, რომ დედამიწა არა მხოლოდ თბება, არამედ პერიოდულად გვიჩვენებს, რომ მისი სიცივე ისეთივე განადგურებისუნარიანია, როგორც სითბო.

დღეს, როცა გლობალური დათბობა ახალ რეალობას ქმნის, ეს ისტორიები შეგვახსენებს, რომ ბუნება ციკლურია — შესაძლოა მომავალში კაცობრიობა კვლავ შეხვდეს ზამთარს, რომელიც ისტორიას გააყინებს.