Тбилиси

მრა­ვა­ლი სა­უ­კუ­ნის გან­მავ­ლო­ბა­ში კლი­მატ­ზე გავ­ლე­ნა ადა­მი­ა­ნის ზე­მოქ­მე­დე­ბით იც­ვლე­ბო­და, თუმ­ცა პრო­ცე­სი, დიდ­წი­ლად ადა­მი­ა­ნის­თვის შე­უმ­ჩნევ­ლად მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და.

XXI სა­უ­კუ­ნე­ში ადა­მი­ა­ნის საქ­მი­ა­ნო­ბამ საკ­მა­ოდ დიდ მას­შტა­ბებს მი­აღ­წია, მაგ­რამ რამ­დე­ნა­დაც დიდი იყო მიღ­წე­ვე­ბი, იმ­დე­ნად მკა­ფიო გახ­და შე­დე­გი, რაც ადა­მი­ა­ნის მიერ ბუ­ნებ­რი­ვი გა­რე­მოს გა­უფრ­თხი­ლებ­ლო­ბას მოჰ­ყვე­ბა.

კლი­მატ­ზე გავ­ლე­ნას გლო­ბა­ლუ­რი ხა­სი­ა­თის პრო­ცე­სე­ბი ახ­დენს და ეს პრო­ცე­სე­ბია:

• მი­წის დიდი ნა­წი­ლე­ბის და­მუ­შა­ვე­ბა, რო­მე­ლიც იწ­ვევს ალ­ბე­დოს (სხე­უ­ლის ზე­და­პი­რის არეკვლის უნა­რი) შეც­ვლას, სი­ნო­ტი­ვის და­კარ­გვას, ატ­მოს­ფე­რო­ში მტვე­რი­ა­ნო­ბის გაზ­რდას;
• ტყე­ე­ბის გა­ნად­გუ­რე­ბა, გან­სა­კუთ­რე­ბით ტრო­პი­კუ­ლის, რაც გავ­ლე­ნას ახ­დენს ჟანგბა­დის რეპ­რო­დუქ­ცი­ა­ზე, ალ­ბე­დო­სა და აორ­თქლე­ბა­ზე;
• სა­ქონ­ლის რა­ო­დე­ნო­ბის ზრდა, რაც ხელს უწყობს სტე­პე­ბი­სა და სა­ვა­ნე­ბის გარ­დაქ­მნას უდა­ბურ ად­გი­ლე­ბად, რის შე­დე­გა­დაც იც­ვლე­ბა ალ­ბე­დო და მიმ­დი­ნა­რე­ობს ნი­ა­და­გის ამოშ­რო­ბა;
• ნა­მარ­ხი ორ­გა­ნუ­ლი საწ­ვა­ვის წვა და ატ­მოს­ფე­რო­ში CO2-ისა და CH4-ის შეღ­წე­ვა. ამ ყვე­ლაფ­რის და არა­მარ­ტო ამ ყვე­ლაფ­რის შე­დე­გად, ხდე­ბა ატ­მოს­ფე­როს შე­მად­გენ­ლო­ბის ცვლა, რა­საც სა­ბო­ლო­ოდ მოჰ­ყვე­ბა რა­დი­ა­ცი­ულ-აქ­ტი­უ­რი აი­რე­ბი­სა და აე­რო­ზო­ლე­ბის ზრდა გა­რე­მო­ში.

ბოლო დროს, მთელს მსოფ­ლი­ო­ში ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე აქ­ტუ­ა­ლუ­რი თემა გლო­ბა­ლუ­რი დათ­ბო­ბა და კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბაა. წელს, ტემ­პე­რა­ტუ­რამ მთელს მსოფ­ლი­ო­ში ბოლო ათწლე­უ­ლე­ბი­სა და სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მაქ­სი­მუმს მი­აღ­წია და არ­ცთუ ისე სა­სი­ა­მოვ­ნო შე­დე­გე­ბი გვაჩ­ვე­ნა. სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბი ვა­რა­უ­დო­ბენ, რომ ეს მხო­ლოდ და­სა­წყი­სია და უა­რე­სი წინ არის.

ევ­რო­პა­ში სი­ცხის ტალ­ღე­ბი აშ­რობს მდი­ნა­რე­ებს და კი­დევ უფრო ზრდის მო­თხოვ­ნას ელექტრო­ე­ნერ­გი­ა­ზე სახ­ლე­ბის გა­საგ­რი­ლებ­ლად. ეს ხდე­ბა მა­შინ, რო­დე­საც კონ­ტი­ნენტზე ისე­დაც შე­ფერ­ხე­ბუ­ლია ენერ­გო­რე­სურ­სე­ბის მი­წო­დე­ბა და ფა­სე­ბი რე­კორ­დუ­ლა­დაა გაზ­რდი­ლი.

ევ­რო­პის რიგ ქვე­ყა­ნა­ში ზა­ფხუ­ლი ჩვე­უ­ლებ­რივ­ზე ადრე და­ი­წყო და რე­კორ­დუ­ლი ტემ­პე­რა­ტუ­რა უკვე ივ­ნი­სი­დან ფიქ­სირ­დე­ბა. ცხე­ლი და მშრა­ლი ამინ­დი ისე­დაც გაზ­რდილ ელექტრო­ე­ნერ­გი­ის ფა­სებს კი­დევ უფრო ზე­მოთ წევს იტა­ლი­ა­ში, სა­დაც მყინ­ვა­რებ­მა დნო­ბა და­ი­წყეს და ძლი­ერ­მა გვალ­ვამ სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბაც და­ა­ზი­ა­ნა.

ტემ­პე­რა­ტუ­რა იზ­რდე­ბა სამ­ხრეთ ინ­გლის­ში, პორ­ტუ­გა­ლი­ა­სა და საფ­რან­გეთ­შიც, ეს­პა­ნე­თის ნა­წილ­ში კი რე­კორ­დულ ნიშ­ნულს, 45 ცელ­სი­უს გრა­დუსს მი­უ­ახ­ლოვ­და.

სი­ცხის გამო მდი­ნა­რე­ე­ბის დონე იკ­ლებს, ეს კი, თა­ვის მხრივ, გა­მო­მუ­შა­ვე­ბას არა მხო­ლოდ ჰიდ­რო­ე­ლექტრო­სად­გუ­რებ­ში ამ­ცი­რებს, არა­მედ ბირ­თვულ სად­გუ­რებ­შიც. საფ­რან­გე­თის ელექტრო­ე­ნერ­გი­ის პრო­ვა­ი­დე­რი კომ­პა­ნი­ის (EDF) თა­ნახ­მად, შე­საძ­ლოა ზო­გი­ერთ ატო­მურ ელექტრო­სად­გურ­ში გა­მო­მუ­შა­ვე­ბა შემ­ცირ­დეს, რად­გან, გვალ­ვის გამო, მდი­ნა­რე­ე­ბის დონე იკ­ლებს, წყა­ლი კი გა­საგ­რი­ლებ­ლა­დაა სა­ჭი­რო. ჰე­სე­ბის გა­მო­მუ­შა­ვე­ბა იტა­ლი­ა­ში და ეს­პა­ნეთ­შიც შემ­ცი­რე­ბუ­ლია მშრა­ლი კონ­დი­ცი­ე­ბის გამო.

წყლის დონე მდი­ნა­რე რა­ინ­ზე სულ მცი­რე 2007 წლის შემ­დეგ ყვე­ლა­ზე მე­ტა­დაა შემ­ცი­რე­ბუ­ლი:

ტემ­პე­რა­ტუ­რას­თან ერ­თად ფა­სე­ბიც იზ­რდე­ბა. ბრი­ტა­ნეთ­ში ელექტრო­ე­ნერ­გი­ის ფას­მა 1 მგვტ.სთ-ზე 197.9 ბრი­ტა­ნულ სტერ­ლინგს მი­აღ­წია, რაც აპ­რი­ლის შემ­დეგ ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი ფა­სია. საფ­რან­გეთ­ში ფას­მა 148 ევ­როს გა­და­ა­ჭარ­ბა მგვტ.სთ-ზე.

მა­ღა­ლი ტემ­პე­რა­ტუ­რა სი­მინ­დის ნა­თე­სებ­საც აზი­ა­ნებს ევ­რო­პის მას­შტა­ბით, რაც მათი ფა­სე­ბის ზრდა­საც იწ­ვევს.

მა­ღალ­მა ტემ­პე­რა­ტუ­რამ მთე­ლი რიგი პრო­დუქ­ტე­ბის გაძ­ვი­რე­ბაც გა­მო­იწ­ვია: კომ­პა­ნია Acesur-მა, რო­მე­ლიც დიდი ბრი­ტა­ნე­თის უმ­სხვი­ლეს სუ­პერ­მარ­კე­ტებს ზე­ი­თუ­ნის ზე­თით ამა­რა­გებს, BBC-თან გა­ნა­ცხა­და, რომ მომ­დევ­ნო 3-4 თვე­ში პრო­დუქ­ცი­ას გაზ­რდი­ლი ფა­სე­ბით მი­ი­ღე­ბენ.

მსოფ­ლი­ო­ში ზე­ი­თუ­ნის ზე­თის თით­ქმის ნა­ხე­ვარს ეს­პა­ნე­თი აწარ­მო­ებს, იტა­ლი­ას­თან და პორ­ტუ­გა­ლი­ას­თან ერ­თად, თუმ­ცა ბოლო თვე­ებ­ში თი­თო­ე­უ­ლი ეს ქვე­ყა­ნა ნა­ლე­ქის სიმ­ცი­რეს გა­ნიც­დის, რაც პირ­და­პირ აი­სა­ხე­ბა პრო­დუქ­ცი­ის წარ­მო­ე­ბა­ზე.

Acesur წე­ლი­წად­ში 200 000 ტო­ნა­ზე მეტ ზე­ი­თუ­ნის ზეთს აწარ­მო­ებს და 100-ზე მეტ ქვე­ყა­ნა­ში ყი­დის. ზე­თის­ხი­ლის უმე­ტე­სი ნა­წი­ლი მოჰ­ყავთ ან­და­ლუ­სი­ა­ში, სამ­ხრეთ ეს­პა­ნეთ­ში, სა­დაც ბოლო კვი­რე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ძა­ლი­ან მცი­რე ნა­ლე­ქი იყო.

გა­სულ წელს ეს­პა­ნეთ­მა და­ახ­ლო­ე­ბით 1,4 მი­ლი­ო­ნი ტონა ზე­ი­თუ­ნის ზეთი აწარ­მოა, მაგ­რამ წელს, ამ სე­ზო­ნის­თვის ოფი­ცი­ა­ლუ­რი პი­რე­ბი მხო­ლოდ 1 მი­ლი­ონ ტო­ნას პროგ­ნო­ზი­რე­ბენ. კომ­პა­ნია Acesur-ის წარ­მო­მად­გენ­ლის თქმით, მშრალ­მა ამინდმა შე­საძ­ლოა, გავ­ლე­ნა მო­მა­ვა­ლი სე­ზო­ნის მო­სა­ვალ­ზეც იქო­ნი­ოს, თუ წყლის ნაკ­ლე­ბო­ბის გამო ახა­ლი ტო­ტე­ბი ვე­ღარ გა­იზ­რდე­ბა.

ფრან­გი ფერ­მე­რე­ბის­გან ხილ-ბოსტნე­უ­ლის მო­სა­ვა­ლი მე­ტად მშრა­ლი ამინ­დე­ბის გამო წელს, თით­ქმის, 35%-ით შემ­ცირ­და. ამის შე­სა­ხებ საფ­რან­გე­თის ბოსტნე­უ­ლის მწარ­მო­ე­ბელ­თა ეროვ­ნუ­ლი ასო­ცი­ა­ცი­ის პრე­ზი­დენ­ტმა, ჟაკ რუ­შა­სემ გა­ნა­ცხა­და.

ასო­ცი­ა­ცი­ის შე­ფა­სე­ბით, ამ მო­მენ­ტის­თვის მო­სავ­ლის 25-35% არის და­ზი­ა­ნე­ბუ­ლი. ამ­დე­ნად, ჟაკ რუ­შა­სე აუ­ცი­ლე­ბელ პი­რო­ბად მი­იჩ­ნევს, რომ "ფრან­გე­ბის სა­სურ­სა­თო და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბი­სა და უსაფრ­თხო­ე­ბის უზ­რუნ­ველ­სა­ყო­ფად წყლის გა­მო­ყე­ნე­ბა­ზე მი­ღე­ბუ­ლი შე­ზღუდ­ვე­ბი უკეთ იყოს ადაპ­ტი­რე­ბუ­ლი“.

12 აგ­ვის­ტოს საფ­რან­გეთ­ში, ქა­ლაქ ბორ­დოს­თან ძლი­ე­რი გვალ­ვის გამო გა­ჩე­ნი­ლი ტყის ხან­ძა­რი აპო­კა­ლიფსს შე­ა­და­რეს. გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ით, ხან­ძრის ჩა­საქ­რო­ბად ევ­რო­პის 6 ქვეყ­ნის სა­ხან­ძრო ბრი­გა­და გა­მო­ი­ძა­ხეს.

ივ­ლის­ში, გვალ­ვის გამო საფ­რან­გეთ­ში 100-ზე მეტი კო­მუ­ნა სას­მე­ლი წყლის გა­რე­შე დარ­ჩა. საფ­რან­გე­თის ეკო­ლო­გი­ის კომ­პლექ­სუ­რი გარ­დაქ­მნის მი­ნის­ტრმა, კრის­ტოფ ბე­შუმ გა­ნა­ცხა­და, რომ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლი რე­გი­ო­ნე­ბის­თვის სას­მე­ლი წყლის მი­წო­დე­ბა სატ­ვირ­თო მან­ქა­ნე­ბით უზ­რუნ­ველ­ყო.

გა­სუ­ლი ივ­ლი­სი ევ­რო­პის ექვს თვეს შო­რის მთე­ლი დაკ­ვი­რე­ვე­ბის პე­რი­ო­დის ყვე­ლა­ზე ცხელ თვედ გა­მო­ცხად­და. 9 აგ­ვის­ტოს ცნო­ბი­ლი გახ­და, რომ ბოლო ათწლე­უ­ლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე სა­ში­ნე­ლი გვალ­ვის გამო, სურ­სათ­ზე ფა­სე­ბის ზრდის ეს­პა­ნელ ფერ­მე­რებ­საც ეში­ნი­ათ.

ინ­გლი­სი კი, "ამინ­დის უპ­რე­ცე­დენ­ტო პი­რო­ბე­ბის“ გამო სარ­წყა­ვი შლან­გე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბას კრძა­ლავს. კომ­პა­ნია, Thames Water, რო­მე­ლიც ინ­გლი­სის უმე­ტე­სი ნა­წი­ლის წყლით მო­მა­რა­გე­ბა­ზე არის პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი, მომ­ხმა­რებ­ლებს აც­ნო­ბებს, რომ აკ­რძალ­ვა ძა­ლა­ში 24 აგ­ვის­ტო­დან შევა და მათ მო­უ­წო­დებს, რაც შე­იძ­ლე­ბა, მალე და­ზო­გონ წყა­ლი.

შლან­გე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა­ზე, მათ შო­რის ბა­ღის მორ­წყვა­ზე, მან­ქა­ნის ან ფან­ჯრე­ბის, კედ­ლე­ბის, ბი­ლი­კე­ბი­სა და ეზო­ე­ბის რე­ცხვა­ზე შე­საძ­ლოა,1000 ფუნ­ტამ­დე ოდე­ნო­ბის ჯა­რი­მა და­წეს­დეს.

დიდ ბრი­ტა­ნეთ­ში რე­კორ­დუ­ლი სი­ცხი­სა და ის­ტო­რი­უ­ლად და­ბა­ლი ნა­ლე­ქის გამო წყლის დონე იკ­ლებს. არ­სე­ბუ­ლი მო­ნა­ცე­მე­ბით, ევ­რო­კავ­შირ­ში ტყის ხან­ძრებ­მა უკვე რე­კორ­დუ­ლი ფარ­თო­ბი - 660 000 ჰექ­ტა­რი ტე­რი­ტო­რია გა­ა­ნად­გუ­რა. ევ­რო­პის ამ­ჟა­მინ­დე­ლი გვალ­ვა ბოლო 500 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ყვე­ლა­ზე ძლი­ე­რია.

უკე­თე­სი მდგო­მა­რე­ო­ბა არც აზი­ა­შია - 21 აგ­ვის­ტოს, ჩი­ნე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ 2022 წელს გვალ­ვის, ტყის ფარ­თო­მას­შტა­ბი­ა­ნი ხან­ძრე­ბი­სა და მო­სავ­ლის საფრ­თხის შე­სა­ხებ პირ­ვე­ლი გაფრ­თხი­ლე­ბა გა­მო­აქ­ვეყ­ნა.

18 აგ­ვის­ტოს, ქვე­ყა­ნამ ამინ­დის საფრ­თხის "ყვი­თე­ლი“ დონე შე­მო­ი­ღო, რო­მე­ლიც მაქ­სი­მა­ლურ საფრ­თხეს ორი სა­ფე­ხუ­რით აშო­რებს.

რამ­დე­ნი­მე კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ანო­მა­ლი­უ­რი სი­ცხე შე­ი­ნიშ­ნე­ბო­და აზი­ის ყვე­ლა­ზე გრძე­ლი მდი­ნა­რის, იან­ძის დი­ნე­ბის გას­წვრივ. პო­ი­ან­გის ტბა, რო­მე­ლიც მდი­ნა­რე იან­ძის მარ­ჯვე­ნა ნა­პირ­ზე მდე­ბა­რე­ობს, წე­ლი­წა­დის ამ დრო­ის­თვის ნორ­მა­ლუ­რი ზო­მის მე­ო­თხე­დამ­დე დაშ­რა.

ასე­ვე დაშ­რა და­ახ­ლო­ე­ბით 66 მდი­ნა­რე ჩონ­კინ­გის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის 34 საგ­რა­ფო­ში.

ექ­სპერ­ტე­ბი თვლი­ან, რომ ამ ფე­ნო­მე­ნის მი­ზე­ზი იყო მდი­ნა­რის ხე­ო­ბა­ში ნა­ლე­ქის მცი­რე რა­ო­დე­ნო­ბა, მის ზემო ნა­წილ­ში წყლის მცი­რე შე­მო­დი­ნე­ბა, მა­ღა­ლი ტემ­პე­რა­ტუ­რა და წყლის აორ­თქლე­ბის დაჩ­ქა­რე­ბა. ამავდრო­უ­ლად, იან­ძი მი­ე­დი­ნე­ბა ჩი­ნე­თის რე­გი­ონ­ში, სა­დაც ქვეყ­ნის მო­სახ­ლე­ო­ბის და­ახ­ლო­ე­ბით მე­სა­მე­დი ცხოვ­რობს.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ 21-ე სა­უ­კუ­ნის და­სა­წყი­სი­დან ტემ­პე­რა­ტუ­რა ატ­მოს­ფე­რო­ში ნახ­ში­რორ­ჟან­გის კონ­ცენ­ტრა­ცი­ის პა­რა­ლე­ლუ­რად იზ­რდე­ბა. IPCC-ის მო­ნა­ცე­მე­ბით, 2005 წლი­დან დღემ­დე, სა­შუ­ა­ლო წლი­უ­რი ტემ­პე­რა­ტუ­რის მა­ტე­ბამ 0.87 გრა­დუ­სი ცელ­სი­უ­სი შე­ად­გი­ნა, რაც აღე­მა­ტე­ბა სა­შუ­ა­ლო წლი­უ­რი ტემ­პე­რა­ტუ­რის ზრდის მაჩ­ვე­ნე­ბელს მთე­ლი მე-20 სა­უ­კუ­ნის გან­მავ­ლო­ბა­ში.

კი­დევ ერთი უდი­დე­სი პრობ­ლე­მა, რაც გლო­ბა­ლურ დათ­ბო­ბას ახ­ლავს თან, ეს მყინ­ვა­რე­ბის დნო­ბაა. ბოლო კვლე­ვე­ბით, 1960 წლი­დან 2016 წლამ­დე მსოფ­ლი­ოს მყინ­ვა­რებ­მა და­ახ­ლო­ე­ბით 9 600 გი­გა­ტო­ნა ყი­ნუ­ლი და­კარ­გა, რაც და­ახ­ლო­ე­ბით ჩი­ლეს ზო­მის ქვეყ­ნის (756 000 კმ2) 14 მ-იანი სის­ქის ყი­ნუ­ლის ფე­ნით და­ფარ­ვის ტოლ­ფა­სია. ამის შე­დე­გად მსოფ­ლიო ოკე­ა­ნის დო­ნემ 27 მი­ლი­მეტ­რით მო­ი­მა­ტა. გრძელ­ვა­დი­ა­ნი დაკ­ვირ­ვე­ბე­ბით მტკიც­დე­ბა, რომ დრო­ის ამ მო­ნაკ­ვეთ­ში მყინ­ვა­რე­ბის მა­სის და­კარ­გვის ასე­თი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი ის­ტო­რი­უ­ლად უპ­რე­ცე­დენ­ტოა.

• გლო­ბა­ლუ­რი დათ­ბო­ბა და სა­ქარ­თვე­ლო

სა­ქარ­თვე­ლო­ში კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბის გა­მოვ­ლი­ნე­ბა გან­სა­კუთ­რე­ბით მწვა­ვედ აი­სა­ხე­ბა სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის, ჯან­დაც­ვის, ენერ­გე­ტი­კის და ეკო­ნო­მი­კის სექ­ტო­რებ­ზე. შე­სა­ბა­მი­სად, კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბა საფრ­თხეა ქვეყ­ნის მდგრა­დი გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის.

რე­გი­ონ­ში და­ბინ­ძუ­რე­ბის მა­ღა­ლი დონე კლი­მა­ტუ­რი კა­ტას­ტრო­ფე­ბის უმ­თავ­რე­სი ხელ­შემ­წყო­ბი ფაქ­ტო­რია. მა­გა­ლი­თად, 2021 წლის მსოფ­ლიო ჰა­ე­რის ხა­რის­ხის ან­გა­რი­შის მი­ხედ­ვით, სა­ქარ­თვე­ლო, ყვე­ლა­ზე და­ბინ­ძუ­რე­ბუ­ლი ქვეყ­ნე­ბის რე­ი­ტინ­გის 42-ე ად­გილ­ზე მდე­ბა­რე­ობს. ხოლო, რაც შე­ე­ხე­ბა თბი­ლისს, დე­და­ქა­ლაქ­ში ჰა­ე­რის ხა­რის­ხის ინ­დექ­სი 3.8-ჯერ აღე­მა­ტე­ბა ჯან­მო-ს ჰა­ე­რის ხა­რის­ხის წლი­ურ მნიშ­ვნე­ლო­ბას.

კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბით გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი რის­კე­ბი სა­ქარ­თვე­ლოში:

• შავი ზღვის დო­ნის მა­ტე­ბა;გახ­ში­რე­ბუ­ლი და ინ­ტენ­სი­უ­რი წყალ­დი­დო­ბე­ბი;
• წყალ­მო­ვარ­დნე­ბი;
• მე­წყე­რი და ღვარ­ცო­ფი მა­ღალმთი­ა­ნეთ­ში;
• გა­უ­დაბ­ნო­ე­ბა;
• გახ­ში­რე­ბუ­ლი და ინ­ტენ­სი­უ­რი "თბუ­რი ტალ­ღე­ბი“;
• სა­შუ­ა­ლო ტემ­პე­რა­ტუ­რის მა­ტე­ბა;
• წყლის შემ­ცი­რე­ბუ­ლი რე­სურ­სი;
• გახ­ში­რე­ბუ­ლი ტყის ხან­ძრე­ბი.

ეროვ­ნულ დო­ნე­ზე ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი კვლე­ვე­ბი მე­ტყვე­ლებს, რომ ასე­ვე ინ­ტენ­სი­უ­რად დნე­ბა სა­ქარ­თვე­ლოს მყინ­ვა­რე­ბი. გლა­ცი­ო­ლოგ ლე­ვან ტი­ე­ლი­ძის თქმით, 2018 წელს გა­მოქ­ვეყ­ნდა შე­დე­გე­ბი კვლე­ვი­სა, რო­მე­ლიც მო­ი­ცავ­და კავ­კა­სი­ო­ნის მყინ­ვა­რე­ბის ინ­ვენ­ტო­რულ კვლე­ვას. აღ­ნიშ­ნუ­ლი კვლე­ვის მი­ხედ­ვით, ბოლო ნა­ხე­ვა­რი სა­უ­კუ­ნის გან­მავ­ლო­ბა­ში კავ­კა­სი­ო­ნის მყინ­ვა­რე­ბის ფარ­თო­ბი 1675 კმ2-დან 1193 კმ2-მდე (28.8%) შემ­ცირ­და, იმა­ვე პე­რი­ოდ­ში მხო­ლოდ სა­ქარ­თვე­ლოს მყინ­ვა­რე­ბის ფარ­თო­ბი კი - 568 კმ2-დან 370 კმ2-მდე (34.9%). ცხა­დია, რომ ფარ­თო­ბის შემ­ცი­რე­ბას­თან ერ­თად მცირ­დე­ბა მყინ­ვა­რე­ბის მო­ცუ­ლო­ბაც. მა­გა­ლი­თად, 1997-2017 წლებ­ში იალ­ბუ­ზის მა­სი­ვის მყინ­ვა­რე­ბის მო­ცუ­ლო­ბა სამ­ჯერ უფრო სწრა­ფად მცირ­დე­ბო­და, ვიდ­რე 1957-1997 წლებ­ში. დნო­ბის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად მა­ღა­ლი ტემ­პით გა­მო­ირ­ჩე­ვა აღ­მო­სავ­ლე­თი კავ­კა­სი­ო­ნი, სა­დაც მყინ­ვა­რე­ბის ფარ­თო­ბი ყო­ველ­წლი­უ­რად და­ახ­ლო­ე­ბით 1%-ით მცირ­დე­ბა.

სა­შუ­ა­ლო წლი­უ­რი ტემ­პე­რა­ტუ­რა 2041-2070 წლე­ბის პე­რი­ოდ­ში 1971–2000 წლებ­თან შე­და­რე­ბით მთე­ლი ქვეყ­ნის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე 1.60-დან 3.00 გრა­დუს ცელ­სი­უ­სამ­დე გა­იზ­რდე­ბა. აღ­მო­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში დათ­ბო­ბა 1.80-დან -3.00 გრა­დუ­სამ­დე ფარ­გლებ­შია მო­სა­ლოდ­ნე­ლი, ხოლო და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში კი, 1.60-დან–2.90-მდე ფარ­გლებ­ში.

2015 წელს სა­ქარ­თვე­ლომ მო­ამ­ზა­და და და­ნერ­გა მო­სა­ლოდ­ნე­ლი ეროვ­ნუ­ლად გან­სა­ზღვრუ­ლი წვლი­ლი, რომ­ლის თა­ნახ­მა­დაც, 2030 წლის­თვის სათ­ბუ­რის გა­ზე­ბის ემი­სია 15%-მდე უნდა შემ­ცირ­დეს, რაც დად­გე­ნილ ზღვარს ქვე­მო­თაა. ეს იმას ნიშ­ნავს, რომ 2013 წლი­დან 2030 წლამ­დე ემი­სი­ის დონე მთლი­ა­ნი შიდა პრო­დუქ­ტის ერ­თე­ულ­ზე თით­ქმის 34%-ით უნდა შემ­ცირ­დეს.

ამ­ჟა­მინ­დე­ლი პროგ­ნო­ზე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე, სა­უ­კუ­ნის ბო­ლომ­დე მო­სა­ლოდ­ნე­ლია სა­შუ­ა­ლო წლი­უ­რი ტემ­პე­რა­ტუ­რის 2-დან 5-6 გრა­დუს ცელ­სი­უ­სამ­დე მო­მა­ტე­ბა. ეს და­მო­კი­დე­ბუ­ლია იმა­ზე, ემი­სი­ის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი გა­იზ­რდე­ბა, თუ შემ­ცირ­დე­ბა. თუ CO2-ის ემი­სი­ე­ბის ტემ­პი იგი­ვე დარ­ჩე­ბა, მო­მა­ვა­ლი 100 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში მო­სა­ლოდ­ნე­ლია მოვ­ლე­ნა­თა ყვე­ლა­ზე პე­სი­მის­ტუ­რი სცე­ნა­რით გან­ვი­თა­რე­ბა, რაც გუ­ლის­ხმობს სა­შუ­ა­ლო წლი­უ­რი ტემ­პე­რა­ტუ­რის +3-5 გრა­დუ­სით ცვლი­ლე­ბას; თუ მო­ხერ­ხდე­ბა ემი­სი­ე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბის შე­ზღუდ­ვა, შე­საძ­ლე­ბე­ლი გახ­დე­ბა სა­შუ­ა­ლო წლი­უ­რი ტემ­პე­რა­ტუ­რის პროგ­ნო­ზი­რე­ბუ­ლი მაჩ­ვე­ნებ­ლის შემ­ცი­რე­ბა, და­ახ­ლო­ე­ბით 1.5 გრა­დუ­სით.

• სა­ქარ­თვე­ლომ ეროვ­ნულ დო­ნე­ზე გან­სა­ზღვრუ­ლი წე­სით (NDC-ით) აიღო ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა, რომ 2030 წლის­თვის სათ­ბუ­რის აი­რე­ბის ემი­სი­ებს უპი­რო­ბოდ 35%-ით შე­ამ­ცი­რებს, 1990 წლის მაჩ­ვე­ნე­ბელ­თან შე­და­რე­ბით, სა­ერ­თა­შო­რი­სო მხარ­და­ჭე­რის შემ­თხვე­ვა­ში კი შემ­ცი­რე­ბის პო­ტენ­ცი­ა­ლი შე­იძ­ლე­ბა 50-57%-მდე გა­ი­ზარ­დოს.კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბის 2030 წლის სტრა­ტე­გია და 2021-2023 წლე­ბის სა­მოქ­მე­დო გეგ­მა გან­სა­ზღვრავს კონ­კრე­ტულ ღო­ნის­ძი­ე­ბებს, თუ რო­გორ უნდა წა­რი­მარ­თოს შემ­ცი­რე­ბის პრო­ცე­სი ისეთ სექ­ტო­რებ­ში, რო­გო­რი­ცაა: ენერ­გე­ტი­კა, ტრან­სპორ­ტი, შე­ნო­ბე­ბი, მრეწ­ვე­ლო­ბა, სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბა, მი­წათ­სარ­გებ­ლო­ბა, ტყე­ე­ბი და ნარ­ჩე­ნე­ბი.

რუ­სეთ-უკ­რა­ი­ნის ომის ფონ­ზე, კლი­მა­ტუ­რი ცვლი­ლე­ბე­ბი­სა და ეკო­ლო­გი­ის პრობ­ლე­მებ­მა, რომ­ლე­ბიც კა­ცობ­რი­ო­ბის წი­ნა­შე ისე­დაც საკ­მა­ოდ მწვა­ვედ იდგა, რო­გორც ჩანს, მე­ო­რე ად­გილ­ზე გა­და­ი­ნაც­ვლა. თუმ­ცა, მიმ­დი­ნა­რე მოვ­ლე­ნე­ბის გამო, პრო­ცე­სე­ბი, რომ­ლის გა­მოც კლი­მა­ტუ­რი სა­მი­ტე­ბი იმარ­თე­ბო­და, დაჩ­ქარ­და.

რა ელის გა­რე­მოს და რამ­დე­ნად გრძელ­ვა­დი­ა­ნია ეს ყვე­ლა­ფე­რი, სამ­წუ­ხა­როდ უც­ნო­ბია, ისე­ვე, რო­გორც უც­ნო­ბია მო­სა­ლოდ­ნე­ლი ეკო­ლო­გი­უ­რი კა­ტას­ტრო­ფის მას­შტა­ბი.

ავ­ტო­რი: ეკა დარ­ჩი­აშ­ვი­ლი